CHARLAS "Tecnoloxía e ser humano" 1.2 - O labirinto do Fauno

Obedecer por obedecer,así, sen pensalo, iso só o fan xentes como vostede, capitán

CHARLAS TECNOLOXÍA E SER HUMANO

ALERTA SPOILER: Por favor, mirade antes as películas

Jurassic World

O labirinto do Fauno

Unha mente marabillosa

O club dos poetas mortos

A laranxa mecánica

Manifesto Comunista

Na primeira das videocharlas sobre Tecnoloxía e ser humano deste ano 2020 presentamos tres obras, esta é a segunda delas: O labirinto do Fauno. O traballo dividiuse entre dous grupos, un que estableceu as estruturas que íamos utilizar na análise e explicou os temas máis xerais, e outro que comentou moitos exemplos destas estruturas e temas.
ALERTA SPOILERS: Por favor, MIRADE A PELÍCULA ANTES DE LER ESTE POST.

Principais estruturas e temas

Esta parte presentárona Lucía Couñago, Lucía Rodríguez e Alondra González. En primeiro lugar, contextualizaron a película en 1944, despois do golpe de estado franquista, cando aínda hai grupos de maquis, soldados fieis á República que resisten nas montañas, coma este lugar en Asturias ao que chega Ofelia.
Na película contrapóñense o mundo da tecnoloxía e o da maxia. O primeiro é o mundo do Capitán Vidal, padrasto de Ofelia que dirixe a vida dos militares (e civís) mediante máquinas: reloxos, armas, gramófonos... o propio muíño no que están instalados é coma un inmenso engranaxe no que non hai sitio para os sentimentos e o pracer. O mundo de Ofelia, en troques, é un mundo cheo de fadas e de sucesos extraordinarios, rexido por un Fauno que lle propón varias probas.
Hai estrutura espacial nas imaxes que distingue un submundo, ou mundo subterráneo, onde hai seres máxicos como sapos ou monstros pálidos aos que Ofelia ten que enfrontarse, e que se manifesta no mundo aparente ou superficie polas súas consecuencias, sobre todo o feito de que a vida no monte estase estragando e o mal uso da tecnoloxía está levando á dor e a morte.
A situación da muller é distinta en ambos mundos. No mundo aparente as mulleres son desprezadas e sofren castigos, acoso e torturas, e padecen dores ata a morte durante o embarazo e o parto. No submundo son fadas e raíñas, viven con plenitude e disfrutan, ao outro lado da morte, do recoñecemento aos seus bos sentimentos e accións.
Este tema da morte e da vida é, en último extremo, o que resume a trama: quen vive e quen morre e por que. Por iso, o noso grupo pecha a súa presentación coa frase que o Doutor Ferreiro lle di a Vidal, sabendo que se xoga a vida:

Obedecer por obedecer, así, sen pensalo, iso só o fan a xentes como vostede, capitán.

Análise de exemplos
O grupo de Antía Blanco, Noelia Díaz-Valdés, Pablo Cerezo e Ainhoa García explica moitas das escenas da película sobre estes presupostos. Os obxectos e situacións funcionan, frecuentemente, como símbolos binarios que amosan dúas caras da mesma realidade mediante as cores, a música, as formas... Así, o banquete dos militares e a xente franquista da vila píntase en cores frías e apagadas (marrón, gris, branco) mentres que o banquete do Home Pálido ten cores cálidas e sensuais (vermello, amarelo, laranxa). As armas dos militares son pistolas negras e cadradas mentres que a daga do Fauno é brillante e con formas onduladas. O reloxo de Vidal é mecánico e marca a hora da morte do seu pai, mentres que o reloxo de area de Ofelia está cheo de vida e marca un tempo emocional, que nos fai sentar no borde da cadeira ata que a nena supera a súa aventura.
Para curar á súa nai, que ten perdas durante o seu embarazo, Ofelia pon unha mandrágora debaixo da cama (Debaixo: submundo). A nena ve a raíz como se fose un bebé, que fai a súa maxia de salvar á nai. Pero cando Vidal a descobre vea só como unha raíz e tíraa ao lume. A partir de entón comeza o proceso do parto e o neno acabará sendo causa, ou polo menos ocasión, da morte da nai e da da propia Ofelia.
Mercedes é unha personaxe que nos mostra outra faceta da nena: como sería na vida adulta. Ela creu na maxia de pequena, pero agora xa non, pero arrisca a súa vida por un ideal, o dunha vida e unha sociedade máis xusta. Mercedes ten unha chave, a da porta do almacén da comida e as medicinas na bodega do muíño, que é vella e ferruxenta, e tamén Ofelia ten unha que conseguiu na proba da loita contra o sapo, e que é brillante e estilizada e dá acceso ás portas que terá que abrir na seguinte proba.
Hai, finalmente, unha variedade de personaxes que poden representar imaxes do pai, como o Fauno ou o Home Pálido, pero sobre todo Vidal e o propio pai biolóxico de Ofelia, que lle ofrece un trono, en premio polas súas boas eleccións, no mundo de fantasía no que conclúe para ela a película.
Concluímos analizando os símbolos da película desde o punto de vista de Freud. O submundo representaría os desexos e emocións do Iso, mentres que o Eu sería o mundo aparente, a realidade da vida militarizada no muíño, racional e dunha realidade dura. O Supereu estaría representado polas figuras ou obxectos que están no alto, como as fadas e o fauno, ou os maquis que, no alto do monte, conservan os ideais de liberdade e xustiza fronte ao capitán franquista.
Hai elementos nos que predomina o carácter oral, coma nos banquetes e o gozo da palabra nos relatos fantásticos; outros de carácter anal, coma o sapo grimoso que vive debaixo dunha árbore e para enfrontar ao cal Ofelia ten que encherse de lama e estragar o seu vestido novo.


Materiais
Podes seguir profundando nas referencias a Freud (e Marx) neste artigo de Lorena Fernández e Noelia Míguez do curso 2010/11. E, por suposto, podes ver as presentacións multimedia coas que acompañamos a nosa charla: