Encontro con Maica e Vicente, da Asociación de Saúde Mental LENDA

Son persoas con enfermidades mentais, non enfermos mentais: eles “padecen”, non “son”.
Para pechar as actividades de 2º Bacharelato do Departamento de Filosofía deste curso 2017-18 realizamos este encontro do alumnado de Psicoloxía con Maica e Xaime, da Asociación LENDA de saúde mental. Este post e o Álbum de Visitas que poñemos ao final recollen ideas e comentarios de toda a clase pero o texto está tomado case literalmente da contribución de Tamara Fernández.
Lenda créase en Redondela sobre os anos 1984-85, por unha necesidade da sociedade, tras unha reforma legal de 1980. Anteriormente o “tratamento” que daba Sanidade era enviar ás persoas con enfermidades mentais, que trataban de “loucos”, ao Rebullón, un centro psiquiátrico que xa non existe (o Hospital Nicolás Peña realiza actualmente algunhas das súas funcións). Tamén nesta época creáronse moitas outras asociacións de familiares e enfermos mentais, e FEADE é a rede que as conecta.
Lenda traballa con todas as persoas que sofren enfermidades mentais, coas que van á “clínica” e tamén coas que non poden ir, xa que teñen un programa de atención a domicilio. Traballan tamén cos presos e, algo moi importante, coas familias dos enfermos. Lenda é un centro de rehabilitación e tamén unha sede, un centro ocupacional, para buscar traballo, etc.
Eles traballan a parte sa dos pacientes para potenciala, xa que pola patoloxía que teñan céntranse moito na queixa, e poden incluso, por medo á realidade e a abandonar a súa área de confort, illarse da sociedade.
Os síntomas dun trastorno mental son moi subxectivos porque a expresión da enfermidade é diferente en cada persoa. Aínda así, podémolos dividir en dous tipos:
- Positivos: son aqueles nos que o noso cerebro produce cousas a máis, como poderían ser as alucinacións.
- Negativos: que son polos que deixamos de facer cousas, porque xa non gozamos con elas, non temos enerxía, etc.
Hai dúas teorías que propoñen formas distintas de tratar os síntomas:
- Bioloxicistas: unicamente con medicamentos, se deixa de facer efecto súbese a dose.
- Relacionais: medicando, si, pero intentando buscar o porqué deses síntomas.
As enfermidades mentais que sofre a xente poden facer que sufran anomalías como a forma de transmitir os sentimentos, a forma de comunicarse coas demais persoas; pero cando se forma unha idea errónea da realidade chamámola psicose. A psicose é unha desconexión total ou parcial da realidade, Adoita darse máis nos homes, e o tratan nos centros de rehabilitación. A diferenza deles, nas mulleres adóitase dar máis a neurose. No desenvolvemento da enfermidade e no tratamento ten un gran peso a actitude machista xa que as mulleres se ven forzadas a realizar o traballo da casa e seguir sendo produtivas mentres se recuperan e combaten o seu trastorno. Para contrarrestar esta desigualdade, en Lenda ás veces levan aos pacientes masculinos a pisos para ensinarlles actividades do fogar.
As causas que poden levar a unha enfermidade mental son varias, pero hai que ter en conta que nunca son en relación simple de causa-efecto. Poden ser:
- Xenéticas.
- Pola contorna social.
- Experiencias vividas, como o estrés, a vulnerabilidade, abusos sexuais, violencia machista, etc.
En Lenda ensínanlles cómo a enfermidade actúa sobre eles, isto chámase psicoeducación, así ante un pródromo (un síntoma previo á crise, que avisa dela), no estado eutímico (estado inicial, aínda bastante estable), poderán acudir á axuda para tratar de frear todo.
O programa de Jordi Évole, Salvados, emitiu hai un tempo “1 de cada 5”, onde se ve a vida dunha persoa cunha enfermidade mental.

Encontro con Paz Gesteira, psicóloga e psicomotricista: Un muro que romper

Todxs temos un muro que romper
Rematamos este mes de xaneiro coa visita de Paz Gesteira que, coma o ano pasado, veu charlar co alumnado de Psicoloxía de 2º Bach. sobre os estudos, a profesión e a realidade da clínica en psicoloxía.
A metáfora do muro serviulle para representar as dificultades coas que hai que loitar en psicoloxía, tanto polo lado da/o profesional como polo do suxeito do tratamento.
No seu caso contounos como o primeiro muro que tivo que superar foi que tivo que repetir 2º Bach. Aquí notouse un momento moi intenso entre nós, porque a todxs nos preocupar precisamente esta posibilidade, quizais incluso pensamos que sería algo terrible. Paz seguiu o seu relato: para ela supuxo a oportunidade de considerar a posibilidade de estudar unha carreira coa que puidera dedicar a súa vida a axudar a persoas que a necesitaran.
Inmediatamente xorden novos muros, que Paz chama “Ysis”: “¿Y si los estudios no van bien? ¿Y si la profesión no es lo que yo creo?”
Máis adiante houbo que derrubar outros muros. Tras facer prácticas, que realizou no Servizo Andaluz de Saúde, traballou nun gabinete onde tiña que pasarlles tests a nenos de 4 ou 6 anos nunha habitación moi reducida. En xeral, sempre hai problemas de espazo e tempo cando se fai diagnóstico, por exemplo un caso dunha psicóloga da Seguridade Social que ten só 15 min. con cada paciente. Pero, xeralizando, o problema que se formula é o de que é o diagnóstico, que sentido ten, como se pode facer, como se pode utilizar para o tratamento na clínica...
Paz ten agora a súa propia consulta, onde desenvolveu a súa propia maneira de traballar como psicomotricista: a través de xogos e do movemento aproveitar para charlar e conseguir ir máis aló da descrición dos síntomas, atopar que sentido teñen para a nena ou o neno: na súa vida, na súa situación familiar, coas amizades e no colexio. Un exemplo é a simulación dun zoo, no que a identificación cun animal pode dar pe para falar de como se sente en todos estes aspectos.
Finalmente, coméntanos un caso dun suxeito ao que caracteriza como unha nena de nome Uxía (sabemos que, pola confidencialidade que require a profesión os datos que non son esenciais están desfigurados para que non se poida recoñecer á persoa). Paz cóntanos o que lle dixo cando xa levaban un tempo de tratamento: O raro e preocupante sería que unha persoa non tivera un muro que superar ou que sexa moi fino porque iso significaría que non se pregunta nada na vida nin se cuestiona nada. Ti axúdasnos a identificar o muro e a poder superalo.

Encontro coa psicóloga e psicanalista Concha Pazo 2018

Ti non podes esconder os teus problemas como cando varres o po para debaixo da alfombra porque un día converteranse nun montón e tropezarás con el.

A segunda avaliación de Filosofía de 1º Bach. está dedicada a psicoloxía e teoría da personalidade, e xa é unha tradición que veña Concha Pazo, que foi orientadora do Floriani, falar con nós da psicoloxía, en xeral, e da psicanálise en particular.

Historia da Psicoloxía
Comentando o estereotipo de se vas ao psicólogo estás tolo, Concha dicía que noutros países europeos e americanos acudir ao psicólogo é un privilexio, porque unha persoa pode estar con depresión, estrés, dor por amor, ter dificultades para expresar os sentimentos... E unha persoa profesional pode axudarnos a entendernos a nós mesmos, saber quen somos.
Isto levounos a ver como xorde a psicoloxía. Antigamente, as respostas válidas buscábanse na Mitóloga, a Filosofía e a Relixión. A partir da Idade Media, co teocentrismo, as enfermidades mentais explícanse pola posesión demoníaca, e isto creou moitos prexuízos, moitos dos cales aínda seguen nos nosos días.

A psicanálise
Máis adiante, psicólogos como Freud e Jung utilizaban a técnica de escoitar, analizar e deixar que os propios pacientes acaben aconsellándose a eles mesmos. Crearon conceptos como trauma, interpretación dos soños, inconsciente... que son unha vantaxe fronte a outros tipos de psicoloxía que consisten en dar pautas ou medicación para evitar determinadas condutas en lugar de buscar o verdadeiro centro do problema.

Roteiros da Psicoloxía
A seguinte parte da charla foi algo máis técnica, sobre as saídas laborais da psicoloxía e algunhas materias relacionadas con ela. Fíxonos pensar que ten moitas máis saídas das que pensabamos, como en criminoloxía ou psicoloxía deportiva. Aínda que a filosofía e a psicoloxía no lles chaman moito a unha parte da clase, para outra foi un do que máis lle gustou.

Unha sesión de análise
Finalmente, vimos un fragmento dun vídeo dunha serie arxentina, En Terapia, no que unha familia comenta unha situación de desencontro que se aclara ao deixar saír os sentimentos, facendo que lles sexa máis doado entenderse. Como en anos anteriores, este foi o momento favorito da maioría, porque Concha foino explicando escena a escena, e conseguiu darnos una boa idea de como funciona o mundo da psicoloxía. Ademais, sintonizamos moi ben coa situación, que nos podería pasar a calquera de nós, e comprendemos o importante que pode ser, nese momento, ter unha persoa que che axude a revivir a experiencia ata atopar o seu significado.

Materiais
Todo este post está feito a partir de comentarios da clase. Reunimos algúns máis persoais nesta presentación:

Este é o vídeo que comentamos:

Deixámosvos tamén algunhas fotos para que apreciedes o ambiente da charla. Pica nelas para amplialas:

Psicoloxía das cores

Por Aarón Iglesias Mora, 1º Bach. 2017-18.

A psicoloxía das cores é un campo de estudo dirixido a analizar cómo percibimos e nos comportamos ante as distintas cores, así como as emocións que suscitan en nós. Certas tonalidades poden irritarte ou, polo contrario, relaxarte ou calmarte.
Un dos sectores onde máis inflúen os diferentes matices das cores son as películas. Nesta curta podernos observar as diferenzas entre as diferentes emocións e as cores con que estas van ligadas:

INOCENCIA A inocencia é a carencia de culpabilidade dun individuo con respecto a un crime, delito... Vai ligada a cores claras, como poden ser o branco, o crema, o rosa... e sempre acompañadas polos suxeitos máis inocentes que hai: os nenos.	DOZURA No apartado da dozura observarnos como as cores predominantes son aquelas que son moi deleitosas ou agradables, como o branco, o vermello ou o rosa claro. Cores moi ligadas aos doces e pasteis.
FEMINIDADE A cor máis representativa, debido ao prexuízo tópico, é o rosa salmón para as nenas. Este vídeo móstranos que esta cor rosa pode identificarse tamén coa sensualidade, dureza e elegancia da muller.	VIOLENCIA A violencia é o uso da forza para conseguir un fin, especialmente para dominar a alguén ou impoñer algo. Aquí, a máis simbólica é a cor vermella, pero tamén as máis escuras como o negro. Estas cores simbolizan o sangue e a morte.
PAIXÓN As cores avermelladas definen moi ben este apartado debido a que o vermello está tamén identificado como unha cor moi sensual. Esta cor pódese asomar nesta curta en obxectos como as luces, as flores ou os beizos.	SOCIALIZACION A socialización é o proceso mediante o cal o ser humano aprende, no transcurso da súa vida, os elementos socioculturais do seu medio ambiente e os integra na estrutura da súa personalidade. Observamos que no vídeo as cores alaranxadas representan moi ben este sentimento no Sol, na imaxe dos elefantes e nas flores.
XUVENTUDE Identificamos a infancia coas cores vivas e entrañables e os matices amarelos ou alaranxados, que definen moi ben as trasnadas ou as falcatruadas. Estas cores utilízanse frecuentemente nos logos de debuxos animados ou en bebidas, que  representan a felicidade para os rapaces.	LOUCURA A loucura é un trastorno ou perturbación patolóxica das facultades mentais. Identifícase, sobre todo, co amarelo, pero tamén co contraste entre cores claras e escuras.
INSEGURIDADE A inseguridade emocional é un sentimento de incomodidade, nerviosismo ou imprudencia asociada a moitos contextos, que poden desencadear unha sensación de vulnerabilidade e inestabilidade que ameaza a propia imaxe ou a autoestima. No clip represéntase polo claroscuro sobre tons de laranxa.	NATUREZA A cor máis identificativa para a natureza é a cor verde, propia da flora. No vídeo vémola na selva ou os paxaros.
DESTRUCIÓN Está representada pola gama do verde, ben en tons escuros ou ben moi luminosos, como os raios, a escuridade ou o branco pola oposición da calma.	CALMA A calma vén sempre representada en cores azuis, claras e serenas, e moitas veces ligadas ao mar e á auga.
INFINITUDE A cor que máis representa o anaco deste vídeo é a cor azul, ás veces moi escura, case negra. A lonxanía ou os lugares remotos represéntanse pola escuridade e o ceo escuro.	FANTASÍA Capacidade humana para representar mentalmente eventos, historias ou imaxes de cousas que non existen na realidade, ou que son ou foron reais pero que non están presentes. As cores que máis simbolizan esta ilusión son as cores artificiais e brillantes ou o contraste de luces moi rechamantes.
EROTISMO O erotismo preséntase como fusionado coa feminidade, simbolizada nestas cores. Por iso poden verse cores rosas ou cores rechamantes como poden ser as luces de neon...

Un xogo
Propoñémosche un xogo: Adiviña a que emoción ou idea abstracta corresponde cada diapositiva:

Podes descargar a presentación, para vela coas animacións, pìcando nesta icona: