Psicoloxía 2º Bach: Análise dun anuncio comercial (Vitroclen)

O tempo pasa sen deixar traza.
A partir dun traballo de Carla Alonso, Psicoloxía 2º Bach. 2016-17.

Analizamos un vídeo comercial (30 sg.) dun produto de limpeza para cociñas de vitrocerámica chamado Vitroclen. A idea que se transmite é que mantén a túa placa como nova, aínda que pasen os anos. A versión en francés comeza con dúas familias diferentes que compran unha vitrocerámica o mesmo día, quitando a protección de plástico á vez conforme estrean o seu electrodoméstico. A pantalla está partida; a Familia X, á esquerda, usa unha marca branca, mentres que a Familia V, á dereita, utiliza Vitroclen. Pasan os días e os anos e as dúas familias cociñan a miúdo, pero a que usa Vitroclen segue tendo a súa vitro como nova mentres que na outra nótanse a desmellora, os rascazos e a falta de cor. Na última imaxe vense os dous envases en que se comercializa o produto e óese a frase Le temps passe sans laisser de trace (“O tempo pasa sen deixar traza”).

Trátase dun produto de limpeza de uso diario. O target (o público ao que vai dirixido) son as persoas que limpan a cociña e deciden a compra (maioritariamente mulleres, detalle importante que comentaremos). Emítese en momentos de descanso en familia ante o televisor: sobremesa, descansos das películas, series...
A posición da/o expectador/a ante a pantalla é que observa as secuencias paralelas das dúas familias cociñando e limpando a superficie; inevitablemente, debe comparalas e identificarse con unha ou outra.

É interesante comparar coa versión en español porque presenta imaxes dun produto rival recoñecible pola forma e cores do envase (Fairy): no mercado francés, onde a empresa ten unha posición forte, preséntase como o mellor produto, incomparable, mentres que no español, onde ten unha posición máis feble, adopta unha actitude agresiva, atacando á competencia; na versión francesa as imaxes mostran escenas da vida familiar e non prestan atención ás características técnicas do produto, na versión española hai alusións a detalles físicos e químicos que apoian a argumentación.

• O logotipo da marca é un círculo vermello coa marca en letras azuis sobre branco, ás veces presentado todo sobre un fondo marrón, case gris; o vermello e o azul teñen brillos. En conxunto, a imaxe é unha placa de vitrocerámica cun fogo acendido.
• A forma redonda é sinxela e estable. Transmite comuñón, unidade, seguridade, eternidade; a familia reunida arredor do lume.
• O vermello transmite calidez: cociña e familia. Atrae rapidamente a atención, evoca emocións fortes e incrementa o apetito.
• O azul propicia a calma, a produtividade e a serenidade. Tamén é sinónimo de confianza, seguridade e hixiene.
• O marrón/gris é a cor da placa de vitrocerámica e do envase clásico de limpador para vitro. Representa poder, elegancia e formalidade, autoridade, prestixio e seriedade.
• Os brillos dan sensación de limpeza e de excelencia.

Percepción
O anuncio xoga con distintas perspectivas. Comezando pola partición da imaxe, a da dereita, na que se usa Vitroclen, é lixeiramente máis grande e brillante pero o negro da vitrocerámica tamén é máis intenso e profundo. Ademais, ao ler a imaxe interprétase o lado esquerdo como o pasado e o dereito como o futuro, o que desacredita á marca rival. Utilizan ámbitos familiares que provoca a nosa integración no anuncio.
A voz e a música comunican, na versión francesa, naturalidade e repetición sen cambio (a versión española, onde a posición de Vitroclen non é tan forte, é máis crispada e a música lembra aos thrillers policíacos).
Búscase provocar sensacións táctiles, olfactivas e gustativas (ao mostrar as mans, os pratos que cociñan, as salpicaduras e o cheiro a queimado, as especias...).
As cores no lado da Familia V imitan frecuentemente os tonos do logotipo: Vermello no segundo [0:04], azul en [0:05] e marrón [0:11].
As formas predominantes son círculos, figura principal do logotipo: dos fogóns, as tixolas, os pratos, as tartas...

Atención
A comida que aparece á esquerda non chama tanto a atención como a outra, que ademais é moi apetitosa e voluminosa. Por exemplo, no segundo [0:09] aparece un polo xigante na parte dereita e unha mini tarta na esquerda.
Tamén se reclama a atención a través das situacións de perigo que crea a Familia X, que é moi descoidada: En varias ocasións deixan caer anacos de comida enriba da placa quente (á Familia V só lle caen algunhas salpicaduras inevitables), como no segundo [0:04] (fideos), [0:05] (unha cáscara de ovo e o leite ferve por fóra), [0:14] (a cunca está enriba do fogón e a crema pinga sobre a placa ao servila; no mesmo segundo botan un chorretón de crema pasteleira por riba do fogón, apoian unha táboa de madeira, uns tomates cherri...). Este perigo constante fai que non perdamos de vista a pantalla pero que desexemos saír do cadro da esquerda e pasar ao da dereita.

Memoria
O xeito principal de facer que se lembre o nome do produto é repetilo varias veces, completo ou por alusións á “Familia V”. Frecuentemente o envase está enriba da meseta da cociña, o que non sucede co outro produto.
O logotipo está todo o rato á vista, pero non se chama a atención sobre el polo que se fixa na memoria de xeito subliminar.

Aprendizaxe
Todo o rato trátase de establecer unha asociación entre un estímulo neutro, o logotipo do produto, e sensacións de familia e tranquilidade, e de asociar un sentimento de angustia e intranquilidade á idea de utilizar outra marca.
Na frase final asóciase a marca ao ideal do tempo que pasa sen deixar traza.
Hai tamén aprendizaxe social, cos seus momentos de atención ao ver o comportamento da Familia V, que se nos fai máis comprensible ao comparalo co da Familia X, e retención, polas repeticións. Os momentos de execución e consecuencias realízanse mentalmente ao ver o que sucede nas dúas metades da pantalla durante o anuncio, e tamén na realidade cando se compra o limpador na tenda... aínda que as consecuencias nunca serán de todo como o texto nos promete.

Linguaxe
Xa se explicou a serie metonímica pola que os membros da Familia V se van asociando un tras outro coas cores do logotipo.
Tamén a aparición de formas circulares converte aos obxectos da cociña en metáforas do Vitroclen e da familia, unindo ambos conceptos.
A linguaxe do anuncio non é imperativa, como adoita ser na publicidade, xa que pretende suxerir ideas. A frase principal, que se di no último cadro, é Con Vitroclen, o tempo pasa sen deixar traza, que resume todo o dito sobre as dúas placas.

Pensamento
Para representar este ideal da eternidade, o anuncio ten que representar iconicamente un concepto abstracto como é o tempo, para o cal vai presentando na imaxe da esquerda tartas de sucesivos aniversarios: 3 anos en [0:09], 5 anos en [0:14] e 8 anos en [0:16].

Personalidade
Finalmente, o anuncio apela a algo máis profundo na personalidade da espectadora, xa que como se dixo o público é maioritariamente feminino: a necesidade de permanecer sempre xove, de non avellentar, incluso a infantilización da muller que necesita e promove a sociedade neoliberal.


O punto de vista do suxeito
Desenvolvemos esta idea do paso do tempo para ver como actúa este anuncio, e a publicidade en xeral, sobre a persoa á que se dirixe, que dixemos xa que será unha muller que realiza os traballos da casa.
Houbo algún momento no que a publicidade entendeuse como dar a coñecer as características dun produto, simplemente dar información, pero hai moito tempo que iso non é todo: a publicidade ten que crear a necesidade de comprar o produto, ten que modificar a visión que o suxeito ten de si mesmo e crearlle o sentimento dunha carencia, dun vacío que só encherá comprando o produto.
Por isto, a publicidade ten que socavar a tranquilidade e a seguridade da persoa, crear necesidades e ofrecer o consumo como única solución aos males que ela mesma se encarga de acentuar. Mentres promete unha xuventude eterna, en realidade está provocando a angustia dunha persoa que, se fose feliz, non sentiría a obriga de comprar produtos.
A repetición de centos e milleiros destes impactos, como na tortura da gota de auga, contribúe a crear o tipo de suxeito característico da sociedade de consumo, inseguro, angustiado e nunca satisfeito.
Tomamos, entón, o punto de vista da muller que, despois de dedicar o seu tempo á familia e o fogar, se senta a descansar un rato diante do televisor e ve como os anuncios de coláxeno e ácido hialurónico enchen a pantalla de imaxes de peles cuarteadas como vellas placas de vitrocerámica mal coidadas. No seu interior remóvese o sentimento de tristura pola imposibilidade de recuperar eses minutos, días e anos, polo deterioro da pel e do corpo en xeral, pola evidencia de que cada día se fai máis vella; e a publicidade mete o dedo nesa ferida súa para que, ao buscar unha solución, só atope unha marca comercial que fai unha promesa de eterna xuventude que non pode cumprir.

Who am I? - Starting up Pixton 20-21

Welcome to Pixton. We are going to make a comic online to help us know ourselves a little better... and have a lot of fun!

To start up, we need to access the web site by clicking on this link: https://www.pixton.com/.
This is our first time in Pixton, so we have some extra work to do: we click on ‘for students’, we select use ‘in class’ and ‘sign up’ (next days we’ll only have to ‘log in’). We type in the class code: 3t45b

and we’re there! We can start by creating our avatar, and we can edit it again later if we want to. Then, we download it to our computers (two versions: HEAD only and full BODY).
Finally we upload the drawings to our drive accounts because we’ll have to hand them in with our comics to finish our task.

Benvida 20-21. Códigos Edmodo

Dámosvos a benvida ás materias do Departamento de Filosofía do IES Pedro Floriani cos nosos mellores desexos de SAÚDE e COÑECEMENTO. Para matricularte nas aulas virtuais en Edmodo, pica nesta ligazón e utiliza estas claves:

	Hª da Filosofía 2	6zse52
	Psicoloxía 2	59zrb7
	Filosofía 1A	cvigg7
	Filosofía 1B	sfvfp5

We greet the bilingual Philosophy students! Our best wishes of HEALTH and KNOWLEDGE for you too!
Please, go to Edmodo and join your class using this password: e9zuhw. This subject is just the one for you, you're gonna luv' it!

Descarga os materiais do teu curso picando no botón correspondente:

A vida secreta das abellas

O problema coas persoas é que saben o que importa pero non o elixen. A cousa máis difícil na vida é elixir o que importa.

A vida secreta das abellas, análise da película por Lucía Pérez Montero, 2º Bach. Humanidades e CC. Sociais.
AVISO DE SPOILERS: Por favor, mirade a película antes de ler este post.

Lily Owens é unha nena que vive nunha granxa co seu pai. Creceu sen nai, xa que morreu cando ela tiña 4 anos por un disparo accidental da propia Lily. Pero por sorte non está soa, xa que conta co apoio dunha muller negra, Rosaleen, que traballa na granxa.
Un grupo de homes brancos agreden a Rosaleen e ambas son encarceradas. A Lily non lle parece xusto, polo que as dúas foxen ata un pobo chamado Tiburon, xa que Lily vira ese nome nunha foto da súa nai. Alí viven tres mulleres negras máis, as irmás May, August e June Boatwright, que fabrican mel. Lily comeza a traballar no apiario, onde August ten as súas colmeas de abellas, e coñece a Zach, do que finalmente se namora.
Despois duns días Lily descubre que a súa nai vivira na caseta desa granxa. Zach e Lily van ao cine pero uns homes brancos péganlle una palleira a Zach por estar no lado reservado aos brancos e lévano. May, que é moi sensible, non o soporta e suicídase. Zach regresa e celébrase o funeral.
Días despois, August dille a Lily que coñecía a súa nai e pouco a pouco vai descubrindo a verdade. Ao principio pensa que a súa nai non a quería e frústrase moito, pero finalmente entende que non foi así. Pasan uns días, e o pai de Lily, T-Ray, atópaa e quere levala con el para casa, ao que Lily se nega. Ao final, Lily queda coas irmás Boatwright e Rosaleen, que son como nais para ela.

Personaxes
Lily Owens é unha nena de 14 anos bastante madura para a súa idade. Vive nunha granxa co seu pai e Rosaleen, a súa mellor e única amiga. Seu pai maltrátaa física e psicoloxicamente, pero aínda así ten unha gran capacidade para perdoar e un gran corazón. Ten un sentimento de culpa polo que pasou cando tiña catro anos e pensa que ninguén pode querela. Non discrimina as persoas de cor, como o fan a maioría de persoas brancas nesa época. Un aspecto significativo é que para conseguir o que quere non lle importa canto teña que mentir. O seu soño era ser escritora, pero non se anima xa que pensa que non vai ter futuro. Quere descubrir todo sobre a súa nai, cómo era, se a quería… por iso vai a Tiburon. Cando chega á casa das irmás Boatwright a súa vida cambia por completo. Coñece a Zach, un mozo de raza negra co que comeza unha historia de amor. Zach regálalle un caderno no que Lily vai escribir historias e poemas.
Un símbolo que identifica a Lily é a auga, xa que cando se enfada con Rosaleen cruza o río, cando se fai amiga de June é xogando coa mangueira, e o broche da súa nai é dunha balea, animal que vive no mar. Ademais, o seu nome é moi significativo xa que é unha flor (lirio).
T-Ray é un home adulto de raza branca e pai de Lily. É moi agresivo, cruel, ten moito resentimento gardado polo que o paga con Lily. Castígalle, pégalle, incluso non celebra o seu aniversario. Tampouco quere falarlle á súa filla da súa nai. Tamén tiña os mesmos comportamentos con Deborah, a nai de Lily. Primeiro estaba moi namorado e casa con ela, pero despois comeza a maltratala. Ten comportamentos racistas. Ao final da película vai en busca de Lily e ignora a Rosaleen. O seu nome fai referencia ó Tiranosauro Rex, que é un animal do pasado, de carácter forte e agresivo.
Rosaleen é a coidadora de Lily e traballa na granxa de T-Ray. É unha muller negra, un pouco inculta e que padece comentarios racistas, pero non quere sentirse intimidada. Por culpa diso tivo un problema cun home branco e foi encarcerada. Fuxiu con Lily e ó principio parecíalle unha loucura, incluso Lily chega a coidar de ela en vez de ser ao revés.
A escritura é un símbolo destacable de Rosaleen, xa que a pesar de ser inculta aprende a escribir o seu nome para rexistrarse para votar. Un símbolo que a une a Lily é que o seu nome é tamén unha flor (rosa).
August Boatwright é unha muller de raza negra e é a maior das tres irmás. No pasado acollera á nai de Lily na súa casa, e fai o mesmo coa rapaza. Sabía a verdade dende o principio. É a dona da granxa que herdou da súa avoa onde fan o mel e deulle traballo a Lily. Era unha muller sabia, cando se trataba de dar consellos todas acudían a ela. Unha vez namorouse, pero preferiu ser libre. A inmunidade que ten cara ás abellas e cara ao racismo, e mesmo o seu nome son claros símbolos deste personaxe.
June Boatwright é unha muller adulta tamén de raza negra que dá clases de música. Ten un carácter complexo e difícil, xa que nun primeiro momento non aceptaba que tanto Rosaleen e Lily coma Deborah foran vivir aí. Depois sí que o acepta. No amor tamén o seu comportamento evoluciona e ten moitas facetas, por exemplo está completamente namorada de Neil, un home de raza negra que lle pediu matrimonio moitas veces pero ela non aceptaba por medo e finalmente acábanse comprometendo.
May Boatwright é unha muller que aínda que era adulta tiña un comportamento de nena xa que parecía ter algún problema psicolóxico. Tivera unha irmá xemelga que morreu e dende aí ela sufría incluso cos problemas alleos. Para desafogarse de todas as súas penas fixo un muro chamado muro das lamentacións onde ela escribía nun papel o que lle pasaba e despois o colocaba nese muro. A escritura é un símbolo que identifica a May, xunto co sufrimento que lle producen a violencia e as desgrazas, ata o punto de suicidarse, finalmente.
Deborah Owens era unha muller branca que casou con T-Ray e tivo con el unha filla, Lily. Deborah era unha muller feliz ata que o seu marido comezou a maltratala e abusar dela. Un día fuxiu e atopou a August, que a acolleu na súa casa e a criou. Regresou a buscar a Lily e T-Rex de novo deulle unha paliza. Ese día Lily matouna por accidente. Uns poucos obxectos seus que Lily ten gardados acaban comunicando á nena coa nai e amosándolle o camiño a seguir.
Zach é un mozo de raza negra que vive con August e a axuda no traballo do mel. O seu sono é ser avogado. Coñece a Lily e comezan unha historia de amor que non se sabe como vai terminar. Regálalle un caderno a Lily para que poida cumprir o seu sono de ser escritora. É agredido por un grupo de homes brancos que non aceptan que estea con Lily no cine. Neste acto podemos ver o símbolo dos dereitos civís polo que aínda loitaban nesa época.

Contexto histórico: a loita polos civís dos negros
A película está ambientada en California durante o turbulento período da loita polos dereitos civís nos Estados Unidos. Estes dereitos incluían a igualdade dos negros nas votacións, na cultura e no acceso a lugares públicos, entre outras cousas. Podemos ver algúns casos de marxinación, por exemplo cando Rosaleen é encarcerada por faltarlle ó respecto a un home branco, cando era el quen a molestou, ou na escena do cine cando un grupo de homes brancos golpean a Zach simplemente por estar vendo unha película cunha nena branca. Por iso, en 1964 Lyndon Johnson, presidente dos EE.UU. entre 1963 e 1969, promulgou unha lei, chamada a Lei Lyndon Johnson, que pretendía restituír os dereitos a esta poboación de raza negra.
Esta lei estableceu unha serie de regras obrigatorias para a inscrición de votantes nos estados da Unión, co fin de garantir o dereito a voto de tódolos cidadáns e evitar as arbitrariedades que nalgúns estados do Sur eran utilizadas para impedir o voto da poboación afroamericana, como esixirlles que souberan escribir o seu nome cando se lles negaba o dereito a aprender a ler e escribir. Tamén estableceu regras obrigatorias en todo o país, para que ningún propietario de establecementos ou servizos de acceso público puidera discriminar a persoas ou segregalas por motivos de raza, cor, relixión u orixe nacional, considerando que tales accións constituían un delito.
Trala aprobación desta lei, entre 1964 y 1971 se produciron arredor de 200 mortes e máis de 1.300 persoas feridas como consecuencia de disturbios raciais protagonizados polas forzas de seguridade (brancas) e cidadáns de raza negra, enfrontamentos, que ao mesmo tempo, causaron danos millonarios nos barrios onde se rexistraron.
Como veremos máis abaixo, medio século despois o racismo segue estando presente en EE.UU. , a pesar desta lei.

Situación da muller
Podemos ver diversas situacións das mulleres ao longo da película. No caso de Lily, a situación no fogar é moi complicada. O seu pai maltrátaa tanto física coma psicoloxicamente. Castígaa, pégalle, fálalle mal… Non é feliz aí, por iso decide fuxir. Sen embargo, a situación coas irmás Boatwright cambia completamente. Lily está feliz, cómoda e non hai malos tratos por parte de ningunha. Sente que ese é o sitio onde debe estar, e o feito de que a súa nai tamén viviu aí reforza esa idea.
No caso de Deborah, era unha muller feliz que coñeceu a T-Ray co que finalmente casou, pero despois duns meses ela non se sentía a gusto. Deborah non quixo deixar ó seu home porque estaba embarazada. Ela sufría maltrato e abuso por parte do seu marido. Dáballe palleiras moi fortes, polo que un día fuxiu, pero ó pouco tempo regresou a pola súa filla. Ese día recibiu outra malleira e foi cando se produciu o tráxico accidente.
E por último, a relación entre as irmás Boatwright, que analizaremos máis a fondo a continuación, é coma a dunha colmea de abellas, onde August sería a abella raíña. É unha relación moi próxima onde todas se apoian mutuamente e onde non hai ningún home que teña o papel de zángano.

As relacións persoais en torno á familia Boatwright
Dentro desta colmea hai unha relación boa, de apoio mutuo, na que todas aportan algo. Un trazo característico desta familia é a sororidade. Este termo significa a relación serea e fecunda entre mulleres, que aquí é aínda máis valiosa pola situación de acoso.
As relacións de parella son moi diferentes nas tres irmás. August, a irmá maior, namorouse pero preferiu a súa liberdade. Porén, June, esta saíndo cun mozo do que esta realmente namorada, pero non aceptaba o casamento por medo. E por último May, que non é capaz de namorarse nin de ter unha relación.
Outro aspecto importante é a relixión, elas vívena como algo moi presente na súa vida. É moi importante para elas, rezan cada día e todas xuntas reúnense no salón para cantarlle á súa deusa, a Madonna Negra. E si, neste caso o seu Deus é unha muller. Pero non se parece nada á relixión que vivimos hoxe en día, polo menos na miña casa. Aquí o Deus é un home e non nos xuntamos na casa para cantarlle.
A imaxe da Madonna Negra, que as Boatwright poñen nas etiquetas dos tarros de mel, danlle a Lily a pista que une a súa nai coa familia das tres mulleres.

Temas e símbolos
A violencia esé un tema moi presente na trama da película. Por exemplo, hai violencia machista no matrimonio de T-Ray e Deborah, T-Ray é quen pega a Deborah, aínda que finalmente, de xeito accidental, é a súa filla quen a mata dun disparo. Hai exemplos de violencia racial coma o caso dos homes de raza branca que acosan e firen a Rosaleen, ou os que fan o mesmo con Zach. Pola contra, May é quen se fai dano a si mesma, pola depresión que ten e porque non soporta o peso do mundo, polo que se suicida.
Outros temas, tratados noutros lugares neste post, son os dereitos civís, as elacións de parella, a relixión e a emancipación (da muller e das persoas de cor).
Os símbolos son trazos característicos de cada un dos personaxes. No caso de Lily, os obxectos da súa nai, son pistas para que Lily siga os seus pasos e atope o seu camiño. Estes obxectos son unhas luvas, que son símbolo do corpo da súa nai, fanlle estar en contacto con ela; unha foto da nai nun momento feliz e unha imaxe da Madonna Negra, que é a que lle guía para chegar ata a casa das irmás Boatwright. Despois August dálle outros obxectos con novo simbolismo: un espello, co que poderá ver á súa nai mirándoa a ela, un cepillo do pelo que ten cabelos reais da súa nai, un broche dunha balea, que é o que levaba a súa nai cando chegara a esa casa, e unha foto de Lily e Deborah na que están moi achegadas e Lily aparece peiteada.
As abellas tamén son un símbolo. Parece que veñen buscar a Lily á súa casa, cando está con T-Ray. Tamén expresan a agresividade en grupo (como os brancos racistas - aínda que August está inmunizada contra as picaduras de abella e contra o racismo); pero tamén colaboran para protexer ao grupo, batendo as ás xuntas para arrefriar a colmea (igual que as irmás Boatwright cooperan entre si e axudan a outras persoas, e tamén a congregación relixiosa). As abellas fan o mel, que expresa a dozura e a densidade da relación entre as persoas.
Os nomes teñen moito significado: Lily e Rosaleen, como xa se dixo, son nomes de flores (lirio e rosa), as irmás Boatwright, August, May e June son os meses do ano (a primavera inxenua de maio, a intensidade de xuño cos días máis longos, a madureza do verán cumprido de agosto), e o seu apelido significa Construtoras de barcos, unindo os símbolos da auga, a relixión da Madonna Negra (a figura de madeira é o mascarón de proa dun barco), a balea do broche e a vila de Tiburon.
T-Ray é case un animal xurásico, coma o Tiranosauro Rex (T-Rex).
Tamén hai símbolos relacionados coa cultura, opoñéndose á violencia. Os grupos de brancos violentos son moi incultos pero todas as mulleres e case todos os personaxes negros teñen algún trazo cultural que os fai ser democráticos e pacíficos: a escritura (Rosaleen aprende a escribir o seu nome para poder votar, May escribe as cousas que lle causan sufrimento, Lily quere ser escritora), a música (June toca o violonchelo, a congregación relixiosa canta), o cine (Lily e Zach van ver unha película), os estudos (Zach prepárase para ser avogado), a oratoria (August falando á congregación)...

Valoración da película
Sobre a súa relevancia na película e a súa vixencia hoxe en dia, penso que os temas máis relevantes son o da violencia e o do racismo, xa que son temas dos cales segue habendo consecuencias importantes nos nosos días. A película fai que sexamos conscientes tanto dos feitos coma das consecuencias que provocan temas como a violencia e o racismo. A través da concienciación se espera que o número de vítimas e tódalas persoas afectadas por isto se minimice cada vez máis.

• Desgraciadamente, a violencia contra a muller segue existindo en tódalas sociedades, incluída a nosa. Esta lacra social vai deixando un goteo incesante e constante de mortes e, a xulgar polos estudios realizados, as novas xeracións non están exentas da influencia da cultura machista.
• A labor de concienciación e sensibilización é e debe ser continua, pero achegada a data do 25 de novembro faise máis visible por celebrarse durante esa xornada o Día contra a violencia contra as mulleres.
• As leis actuais van encamiñadas a eliminar os prexuízos e situacións que discriminan ás mulleres. Nos nosos días se celebran xornadas e conferencias, e incluso se mobilizan vontades políticas e investimentos para asegurar que as mulleres poidan vivir libres de violencia.

En canto ao racismo, estes temas están estes días nas noticias:

• Colin Kaepernick foi un deportista que se negou a poñerse en pé nun dos seus partidos para escoitar o himno de EEUU, xa que non quería mostrar orgullo por un país que oprime a xente negra e de cor. A partir de aí naceu a súa pose do xeonllo fincado no chan, a cal se converteu nunha sinal de protesta contra o racismo. Continuando co activismo contra o racismo, tamén en 2016 Kaepernick fundou o Know Your Rights Camp (Campamento Coñece os teus Dereitos) para discutir con xoves temas de historia americana, dereitos humanos e empoderamento. En 2018 foi nomeado Embaixador de Conciencia por Amnistía Internacional.
• O movemento Black Lives Matter (As vidas negras importan) xurdiu en 2013 co obxectivo de combater a violencia policial contra as persoas negras. Cobrou moito pulo cando un policía de Minneapolis, de raza branca, asasinou a un home afroestadounidense, George Floyd, polo feito de intentar pagar cun billete falso: apertoulle o pescozo cun xeonllo ata asfixialo, mentres Floyd dicía I can’t breathe(Non podo respirar). Ambas expresións quedaron como lemas en manifestacións e cancelos en internet.

• Porén, este non é o único caso que mobilizou á poboación. Hai uns anos, o 17 de xullo de 2014 Eric Garner, un afroamericano asmático de 43 anos, morreu asfixiado pola Policía de Nova York, cando un oficial o estrangulou durante case 20 segundos a pesar de que el gritaba que non podía respirar.
• Menos dun mes despois, o 9 de agosto de 2014, Michael Brown, un afroamericano de 18 anos, morreu desarmado tras recibir seis tiros de Darren Wilson, un policía branco en Ferguson, Missouri.
• En ambos casos se exculparon aos axentes policiais e se produciron protestas pola impunidade dos mesmos ante a brutalidade policial cara á comunidade negra.

Opinión persoal

Desde o punto de vista persoal e como xa expliquei anteriormente penso que os aspectos máis importantes a tratar nesta película son o da violencia e o do racismo. A violencia non ten xénero, pero o xénero por suposto que ten violencia. E chámase así, violencia de xénero, porque é a que se exerce contra a muller polo feito de ser muller. É o extremo da desigualdade. Con respecto ó outro tema, o racismo, segue habendo vítimas na actualidade polo feito de ser persoas negras ou doutra cor. Estase xogando coa vida de miles de persoas e familias simplemente por ser de diferente cor. Isto é un tema serio e vixente do cal hai que ser consciente. Por isto destaco o tratar estes temas na película, para seguir coas medidas de concienciación e sensibilización.

En canto á película, gustoume moito e creo que de non ser pola materia de historia da filosofía, na que ma recomendaron, eu non a vería nunca. Recoméndoa moitísimo porque che fai abrir os ollos. Ao facer este traballo dínme conta de moitas cousas e vin as cousas de maneira diferente, o que agradezo un montón.

Xerminal: Unha película para explicar a filosofía de K. Marx

Neste post analizamos a película Xerminal, de Claude Berri a partir da novela de Émile Zola, para explicar a época e algúns conceptos da filosofía de K. Marx (1818-1883).
Traballo realizado por Aroa Alonso, Paula Alonso, Zeta Blanco e Carla Piñeiro (2ª Bach. Humanidades e CC Sociais 2019-20). Os textos de Marx, que son basicamente os seleccionados pola CiUG para a proba ABAU de 2020, están lixeiramente adaptados.
AVISO DE SPOILERS: Por favor, mirade a película antes de ler este post.

Argumento
Étienne Lantier, un home novo (21 anos na novela, algo máis na película), chega, chega ás instalacións mineiras de Le Voreux en busca de traballo, xa que el perdera o seu ao pechar a súa empresa, coma moitas outras neses tempos. Preguntando á xente coñece un home ao que chaman Boamorte, quen lle di que está perdendo o tempo ao buscar traballo alí. Despois de preguntarlle a varias persoas, Lantier por fin consegue un posto nas minas grazas a Maheu, o fillo de Boamorte. Co paso do tempo, o rapaz vai percibindo as pésimas condicións laborais, onde nenos, mulleres e homes están sometidos a esforzos sobrehumanos con salarios reducidos. Lantier maniféstalle aos seus compañeiros os seus pensamentos contrarios ás condicións laborais e así, polo seu empeño, comeza unha serie de folgas que serán un completo fracaso, pero tamén un gran paso na loita por un mundo mellor. Finalmente, as persoas volven a traballar nas minas pero ten lugar un atentado nas instalacións que causará moitas mortes e Lantier decide marchar e empezar a súa vida noutro lugar.

Alienación

O traballador non se afirma no seu traballo, senón que se nega, non se sente ben, senón infeliz, mortifica o seu corpo e estraga o seu espírito. O seu traballo non é voluntario, senón obrigado, traballo forzado. É un traballo de autoinmolación, de mortificación. Non é o seu propio traballo, senón o doutro, non lle pertence, e no traballo non se pertence a si mesmo, senón a outro. K. Marx, Manuscritos económico-filosóficos (1844).

Para o proletariado o seu traballo non é relevante como tal, o que queren é sobrevivir. Ante a situación tan grave de pobreza, o único que lle importa á clase obreira é poder gañar diñeiro para chegar á seguinte semana. Lantier crea unha asociación obreira e un fondo de resistencia para conseguir unidade e forza.
A vida dos traballadores non vale nada. No minuto 58:00 vemos o “escaso coidado cos entibados” (as vigas de madeira que suxeitan o teito das galerías) pero a empresa desenténdese: anuncian que terán que facelos en horas extra que non se lles pagarán, e haberá unha multa que se lles deducirá do salario. O capataz (1:10:00) dilles que deben asumir as novas condicións se queren evitar a quebra e a perda dos seus traballos, xa que manter a industria mineira é moi difícil.
Os traballadores son seres humanos alienados entre si e non se tratan fraternalmente senón como inimigos. Nun principio os mineiros da mina máis próxima, chamada Jean-Bart, apoian a folga dos de Le Voreux (1:19:00) pero finalmente traizóanos xa que teñen mellores condicións e salario e teñen medo de perder iso que lles parece un privilexio. Lantier e a súa xente deciden ir a Jean-Bart e provocar fortes disturbios en lugar de loitar contra os seus verdadeiros inimigos, os burgueses.
A alienación fronte á natureza vémola na contaminación do aire e a terra, no maltrato aos animais e nos accidentes e as enfermidades como a silicose que causan a morte na mina. Na primeira escena (5:30), por exemplo, Boamorte tuse ata cuspir carbón; en 25:40 vemos como empregan e explotan cabalos para facilitar o traballo de carga ata rebentalos. No 37:30, móstrasenos un plano completo da mina de carbón, no que observamos a cantidade de gases que son emitidos á atmosfera.

Ideoloxía

A totalidade das relacións de produción forma a estrutura económica da sociedade, a base real sobre a cal se ergue unha superestrutura xurídica e política, e á cal corresponden determinadas formas da consciencia social. O modo de produción da vida material condiciona o proceso da vida social, política e espiritual.
Nunha certa etapa do seu desenvolvemento, as forzas produtivas materiais entran en contradición coas relacións de propiedade, no seo das cales se tiñan ata aí movido. De formas de desenvolvemento das forzas produtivas, estas relacións convértense en ataduras das mesmas. Sobrevén así unha época de revolución social. K. Marx, Para a crítica da economía política (1859).

As novas circunstancias económicas e sociais do capitalismo propiciaron o nacemento de ideoloxías e movementos protagonizados pola clase obreira. Ao longo do século XIX fóronse xestando reflexiones intelectuais que puñan en evidencia e criticaban as contradicións do proceso de industrialización e as súas inxustizas. Xurdiron iniciativas reivindicando o igualitarismo e a solidariedade. Na película revélanse tres posturas que caracterizan o modo de pensar e ver a situación dos traballadores, especialmente cando empeza a folga:

		O anarquismo, reflectido por Souvarine, un obreiro maquinista; aparece sempre nunha mesa ao fondo da cantina lendo un periódico chamado Nin Deus nin amo. É un admirador de Bakunin e partidario da acción directa dirixida contra a mina ao final da folga. E é quen leva a cabo a sabotaxe na mina para facer que se inunde, e o que increpa a Lantier para que non vaia traballar.
		O reformismo sindicalista de Rasseneur. As discusións ideolóxicas con Etienne (socialista) e Souvarin (anarquista) teñen lugar na súa cantina. Rasseneur, que antes traballara na mina, fala da A.I.T., creada en Londres, que está crecendo, e á que é necesario afiliarse, acepta a organización dos obreiros en defensa dos seus intereses pero rexeita a revolución.
		O socialismo, representado por Lantier, picador da mina que toma conciencia da miseria e da inxustiza que sofren los obreiros, e expresa a necesidade de organizarse, de crear unha asociación obreira e unha caixa de resistencia. Algúns dos seus comentarios son: ante a unidade dos obreiros os patróns claudicarán, hai que construír un mundo novo e máis xusto, depende de nós que todo cambie. Na película móstrase debaixo del unha imaxe de Deus dicindo A tiranía do capital mátanos de fame. Ao final convértese no líder obreiro.

Polo que a película móstranos que cada persoa ve a sociedade e a explica en función dos seus intereses e, ademais, que a burguesía é incapaz de comprender o punto de vista da clase proletaria. Como di Marx, as ideas dunha sociedade (leis, ciencia, relixión, arte...) son consecuencia do reparto inxusto do traballo e a riqueza, cada persoa tende a crer o que lle beneficia na loita de clases pero, ao mesmo tempo, a ideoloxía da clase dominante imponse á clase dominada, que a acepta mentres esas leis e ciencias faciliten o funcionamento da economía; porén, cando a situación madurece e a clase dominada arrebata o poder á dominante, a ideoloxía cambia por si mesma para adaptarse á nova realidade.

Plusvalía

Por outra banda, emporiso, restrínxese o concepto de traballo produtivo. A produción capitalista non é simple produción de mercancías, é esencialmente produción de plusvalía. O traballador non produce para si, senón para o capital. A prolongación da xornada laboral alén do punto no que o traballador ten xa producido un equivalente do valor da súa forza de traballo e máis a apropiación desta plusvalía polo capital: iso é a produción de plusvalía absoluta. A xornada laboral está dividida de antemán en dúas partes: traballo necesario e traballo engadido. Para prolongar o traballo engadido acúrtase o traballo necesario por métodos mediante os cales o equivalente do salario é producido en menos tempo; a produción da plusvalía relativa revoluciona por completo os procesos técnicos de traballo. K. Marx, O capital (1867).

A fonte de explotación no capitalismo é o salario pois o valor que o traballador incorpora nas mercadorías que produce non é recoñecido no salario que recibe. O traballador é contratado para producir pero convértese nunha mercadoría máis xa que o que se contrata non é o traballo efectivo senón a capacidade para traballar do traballador. Relacionando isto coa teoría do valor-traballo podemos dicir que para Marx o valor dun ben ou servizo está determinado pola cantidade de traballo socialmente necesario para producilo, en lugar da utilidade que lle atope o propietario.
Na súa obra O capital Marx analiza fenómenos económicos como a natureza do diñeiro e a acumulación do capital. O argumento central da película é a loita dos burgueses contra os obreiros para irse apropiando dunha parte cada vez máis grande dos seus salarios (como no caso do entibado). Partindo da teoría de que o valor dunha determinada mercadoría é igual á suma de traballo que foi necesario para producila, Marx chega á conclusión de que o proveito do empresario é a parte de traballo que non paga ao obreiro, é dicir, a plusvalía, que, segundo Marx, era o que determinaba a rápida concentración da riqueza en mans do empresario.
Na película vense estas dúas características da distribución da riqueza e o traballo propias, como Marx explica, dunha sociedade capitalista:

• En primeiro lugar, toda a riqueza que produce a mina divídese en dúas partes entre as que existe un profundo contraste: o que produce non posúe nada e o que non traballa teno todo. A familia Hennebeau, donos da mina, un grupo dunhas 7 persoas varias das cales non traballan, gozan da riqueza e o progreso, mentres os obreiros apenas gañan suficiente para viviren ao día.
  
• Pero é que, ademais, a empresa segue na loita para aumentar esa desproporción, hai cada vez máis traballos que a empresa non quere pagar, e esixe aos mineiros que os fagan gratis e fóra de horas de traballo, como veremos no caso do entibado.
  

As condicións de traballo na mina de carbón Le Voreux son moi duras. As xornadas laborais son dende que amence ata que saen das minas pola tarde-noite.
O salario dos obreiros é de 30 céntimos ao día, apenas o suficiente para chegaren ata a seguinte paga, ao final da semana, a pesar das longas xornadas de traballo. A súa comida é moi mala e as familias teñen que mendigar e pedir comida e roupa aos burgueses (Maheude, a muller de Maheu, vai pedir á casa dos Hennebeau ou ao panadeiro). En cambio os burgueses só teñen que preocuparse de obter o suficiente proveito dos traballadores. Gozan de ceas con saborosos xantares (marisco, faisán), boa vestimenta, mansións e terras, etc.
Os riscos laborais son enormes, non teñen protección ningunha fronte á silicose (pequenos anacos de carbón que van entrando nos pulmóns e non se eliminan ata que a persoa non pode respirar e morre) e carecen de cobertura social (sanitaria, invalidez, pensións, etc.): un fillo de Maheu rompe unha perna na mina e apenas pode ser atendido en condicións; ao avó da familia de Maheu quérenlle quitar a pensión porque din que está tolo. Os burgueses, pola súa parte, non baixan á mina, só o enxeñeiro Paul Négrel, que por outra parte é tamén un asalariado, baixa algunha vez para inspeccionar o entibado ou supervisar algún traballo.
Páganlles por vagoneta de carbón pero na película cóntase como a empresa decide arbitrariamente non pagar polo entibado (a colocación das vigas que sosteñen as galerías, das que depende a seguridade dos mineiros): Como era tan pouco o que lles estaban pagando por isto, facíano mal e sufrían numerosos accidentes. Cando isto sucedía, poñíanlles unha multa, descontándolles unha parte do salario. Pero finalmente a empresa deixa de pagar o entibado e ordena que se faga fóra das horas de traballo. Do mesmo xeito, tamén lles descontan os días festivos non traballados.
As mulleres e os nenos da burguesía non traballan, ás veces fan caridades pero outras, como no caso da Sra. Hennebeau, a súa vida está dedicada aos festíns e o coqueteo. Os mineiros empezan a traballar a unha idade moi temperá, aproximadamente aos 9 anos, e deixan de traballar cando son moi vellos ou teñen algún tipo de enfermidade grave. As mulleres como Catherine teñen que traballar tamén na mina para axudar a chegar ata a próxima paga, ademais de ocupárense das tarefas domésticas.

• Todos os anteriores casos son exemplos de plusvalía absoluta. Quere dicir que para que o empresario se enriqueza, decide prolongar o tempo de traballo do obreiro e reducir o seu salario (traballo engadido sobre o tempo necesario).
• A plusvalía relativa consiste en que os burgueses incrementan os seus beneficios mediante a industrialización e a substitución de persoas por máquinas. Aínda que a maquinaria da mina é moi avanzada para a súa época, os mineiros non teñen moitas ferramentas e as que teñen son moi simples (picos e pas). Utilizan vagóns para transportar o carbón. As minas están compostas por túneles subterráneos aos que acceden por medio do ascensor. Os túneles teñen uns raís por onde se moven os vagóns que van para calquera dirección. A actividade da mina baséase en que todos teñen sempre algo que facer, picar, etc. Nunha escena da película un señor comenta que noutras empresas mineiras están máis avanzados en maquinaria e industrialización, polo que incrementan a produtividade do traballo dun traballador e así as gañanzas da empresa. A longo prazo, este fénomeno levou á revolución industrial e a diferentes formas de organizar o traballo (tecnolóxico, en cadea,...), pero tamén a crear agrupamentos sociais, como sindicatos de traballadores e a propia A.I.T.

Situación da muller

Para o burgués, a súa muller non é outra cousa que un instrumento de produción. Oe dicir que os instrumentos de produción deben ser de utilización común, e, naturalmente, non pode menos que pensar que as mulleres correrán a mesma sorte coa socialización.Non sospeita que se trata precisamente de acabar con esa situación da muller como simple instrumento de produción.
Os nosos burgueses, non satisfeitos con ter á súa disposición as mulleres e as fillas dos seus obreiros, sen falar da prostitución oficial, atopan un pracer singular en seducir mutuamente as esposas. É evidente que coa abolición das relacións de produción actuais desaparecerá a comunidade das mulleres que delas se deriva, é dicir, a prostitución oficial e non oficial. K. Marx, Manifesto Comunista (1848).

Ao longo da película reflíctese perfectamente unha sociedade machista, propia do século XIX. Tanto a situación laboral como a familiar das mulleres proletarias non son as mesmas cás dos homes. Algunhas de elas dedícanse completamente aos coidados da casa e da familia, como é o caso de Maheaude (nai de familia ao principio da historia); pero moitas outras compaxinan o seu traballo como mineiras e amas de casa, como o caso de Catherine, filla maior da familia. Mentres, os homes, só traballan nas minas.
No intervalo (6:30 - 8:30) observamos a mañá dun dia laboral calquera. Catherine érguese a primeira e é a encargada de espertar aos demais irmáns e de facer o xantar e almorzo para os homes da casa, que van traballar con ela. Mentres Maheaude encárgase de durmir ao bebé e de coidar ao resto dos nenos. Ademais dille a Maheau que quede cós dous céntimos que lle quedan para tomar unha xerra de cervexa, cando o resto da familia non ten nada para comer, nin pan nin café. Algo semellante ocorre no minuto 31:30, no momento que case todos os fillos rematan de comer ofrécelle ao seu marido un bo anaco de carne, exclusivamente para el.
En contraste, unha muller burguesa nun día normal ten moito tempo de lecer. Dan longos paseos en carroza, fan vida social e atenden algunhas peticións ou dan esmola a algúns obreiros. A película tamén fai referencia a outras formas de entretemento como a costura ou manter relacións sexuais a miúdo.
A función da muller burguesa é demostrar a capacidade do seu esposo burgués no lecer e no luxo; podémolo ver na comida cos prometidos Cécile Grégoire e Paul Négrel, na que a tía de Négrel, a Sra. Hennebeau fala constantemente do marisco que o seu esposo comprou, e da súa riqueza. A forma heteropatriarcal da familia burguesa está ao servizo da continuidade dos privilexios de clase, como se ve nunha das escenas na que se fala dos prometidos que nun futuro xuntarán os negocios das súas familias.
Unha señora burguesa non traballa, ordena aos criados que fagan os traballos. Viven en vivendas moi grandes, con finca e moitas habitacións, decoradas con obxectos de luxo. Teñen moi boa saúde debido á hixiene, da que se ocupan os serventes. As familias burguesas non teñen tantos fillos coma as familias obreiras, p.ex. só dous no caso dos Hennebeau. Teñen un altisímo nivel económico pois son donos, normalmente, dunha fortuna e de extensos latifundios. Nestas familias adoitaba haber relacións entre parentes como as que levan en segredo Mme. Hennebeau co seu sobriño Négrel.
Por tanto, a muller proletaria sofre dobremente os efectos da pobreza e a explotación. Pero a película parece quere dicir que a violencia contra a muller non depende da clase social, tan só toma formas diversas; por exemplo, nunha escena Chaval, un mineiro que se pon de parte da empresa para tratar de medrar, cómpralle a Catherine unha fita vermella para que se deite con el. Das mulleres presuponse sempre que estarán dispostas, ou que se lles pode obrigar a prostituírse, como o tendeiro que ofrece pan a unha das mozas que traballa na mina a cambio de sexo, sen que a ninguén lle pareza estraño. Mais tamén Cécile, a rapaza burguesa, sofre a violencia machista cando o pai de Maheu, Boamorte, a estrangula brutalmente.

Valoración e opinión persoal
A película narra claramente as penurias dos mineiros franceses do século XIX e, a súa loita contra os patróns para conseguir a dignidade laboral. Está moi conseguida esa sensación de agobio, suciedade e falta de intimidade na vida dos obreiros. Así como a falta de alimentos ou o mínimo custo destes que non poden pagar.
É unha gran película, que expresa moi ben as condicións de traballo e de vida dos obreiros do século XIX, contando ademais cun argumento xenial baseado na novela de Emile Zola. Pero está claramente infravalorada, non ten a publicidade e a fama doutras, pero sí o realismo, a emoción, o drama, o amor, a loita polo poder, desengano...
Mostra aspectos da sociedade que actualmente parécennos unha tontería, como o valor que lle dá Catherine a un lazo vermello, xa que nesa época os pequenos detalles contaban moito para atopar un bo pretendente e, a cambio do lazo Catherine sufriu abuso por parte do que sería o seu marido. Naquela época moitas mulleres sufrían abuso sexual e, hoxe en día, estes abusos son delito.
En canto á situación obreira actual comparada con antes, cambiou moitísimo xa que se por exemplo as minas ou as fábricas de hoxe en día estivesen nas condicións que estaba a mina da película pois non pasarían os controis que o goberno ten impostos para estes casos. O incremento dos salarios xa está máis nivelado coas horas de traballo de cada obreiro, se comparamos con tempos antigos houbo melloras na economía entre 1950 e 1975, aínda que era a época do franquismo.
Na actualidade xurdiu o neoliberalismo e a globalización, a explotación da película trasládase ao 3º mundo e nos países “avanzados” hai unha perda de dereitos laborais. Cabe destacar os ideais de Marx sobre a propiedade-traballo, xa que buscaba a igualdade entre proletariado e burguesía, criticando a esta última clase por aproveitarse do traballo productivo e excesivo das/dos traballadoras/os.

Traballo feito por:
- Aroa Alonso Docampo
- Paula Alonso Monteagudo
- Zeta Alicia Blanco Plaatjies
- Carla Piñeiro Nodar